Letnie grillowanie w 2021 roku będzie musiało odbyć się bez plastikowych widelców i kubków. Z początkiem roku weszła w życie unijna “dyrektywa plastikowa” – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko. [1]  

Wpisuje się ona w strategię stopniowego wycofywania nieprzetworzonego plastiku z obiegu na terenie Unii Europejskiej oraz w ideę realizacji gospodarki obiegu zamkniętego – zrównoważonej, niskoemisyjnej, oszczędzającej zasoby. Konkretnie ma na celu rozwiązanie problemu generowania coraz większych ilości odpadów z tworzyw sztucznych oraz ich przedostawania się do środowiska, szczególnie morskiego. Odpady w środowisku morskim to problem globalny, gdyż z natury rzeczy wędrują między granicami państw. Produkty z tworzyw sztucznych powinny być projektowane w taki sposób, by uwzględnić ich całkowity czas życia – fazy produkcji, użytkowania, możliwości ponownego użycia i recyklingu.

Dyrektywa nakłada zakaz wprowadzania na rynek jednorazowych, plastikowych produktów: pojemników na żywność i napoje (w tym styropianowych – z ekspandowanego polistyrenu), sztućców, słomek, talerzy, mieszadełek, ale także patyczków higienicznych czy patyków do balonów. Sklepy i restauracje mają czas do 3 lipca, by wyprzedać/wydać pozostały towar, dlatego na razie wciąż możemy mieć z nimi do czynienia. Po tej dacie nie dostaniemy już takich akcesoriów legalnie. Ponadto obejmuje narzędzia połowowe oraz produkty wykonane z oksydegradowalnych tworzyw (które pod wpływem tlenu degradują do mikroplastiku), gdyż to właśnie one stanowią około 86% odpadów znajdowanych na plażach Unii Europejskiej. Najczęstszym artykułem znajdowanych na obszarach nadmorskich są zakrętki i wieczka, dlatego pojemniki i butelki powinny być zaprojektowane w taki sposób, by zapobiec ich rozprzestrzenianiu się w środowisku, przykładowo poprzez ich przymocowanie do butelki – tylko takie produkty będą mogły być wprowadzone na rynek. Co więcej, od 2025 roku butelki z tworzywa PET dopuszczone do obiegu będą musiały zawierać co najmniej 25% materiału z recyklingu, a od 2030 roku – 30%. Dyrektywa zachęca również państwa członkowskie do wspierania innowacji w zakresie alternatyw dla filtrów do wyrobów tytoniowych zawierających tworzywa sztuczne, które są drugim co do wielkości zanieczyszczeniem na plażach. W ramach Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta, producent wyrobów tytoniowych, ale także chusteczek nawilżanych czy balonów, będzie ponosić koszty sprzątania odpadów pochodzących z tych produktów oraz zbierania tych pozostawionych w publicznych systemach zbierania odpadów, w tym koszty infrastruktury, transportu i przetwarzania.  Producent będzie musiał też oznakować produkt, informując konsumenta o obecności w nim tworzyw sztucznych, ich negatywnym wpływie na środowisko oraz sposobach gospodarowania odpadem.

Dyrektywa nakłada na państwo członkowskie także podatek w wysokości 0,80 Euro od każdego kilograma tworzyw sztucznych niepoddanych recyklingowi. Uzyskane fundusze mają posłużyć odbudowie po pandemii COVID-19. Według danych Eurostatu, w Unii Europejskiej obecnie jedynie około 30% odpadów z tworzyw sztucznych jest poddawana recyklingowi. Polska w 2016 roku plasowała się nieco poniżej średniej unijnej. Istnieje obawa, że koszty poniosą konsumenci płacąc wyższe opłaty za wywóz śmieci, jednak problem może rozwiązać m.in. wdrożenie systemu kaucyjnego, który jest częścią koncepcji Rozszerzonej Odpowiedzialności Producentów za opakowania wprowadzane na rynek.

Warto przypomnieć, że w 2018 roku Parlament Europejski przyjął nowe cele dotyczące poziomu recyklingu odpadów komunalnych:

• do 2025 roku: 55%
• do 2030 roku: 60%
• do 2035 roku: 65%[2]

Widać tutaj pewną zmianę strategii – sama segregacja i recykling nie wystarczają, musimy też ograniczać konsumpcję tworzyw sztucznych. Bez wątpienia jest to istotny krok w zwalczaniu problemu rosnącej ilości, jednak skuteczność tego rozwiązania będzie zależała przede wszystkim od stopnia egzekwowania prawa oraz rodzaju i wysokości sankcji za jego nieprzestrzeganie.