Troska o środowisko to ważny obszar działań dla przedsiębiorstw rozwijających się zgodnie z zasadami odpowiedzialnego biznesu. Jak zmieniało się podejście firm do tego zagadnienia w ciągu ostatnich 13 lat? 

Dobrze ilustrują to coroczne raporty wydawane przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu.

Forum Odpowiedzialnego Biznesu, wydając każdego roku swój Raport „Odpowiedzialny Biznes w Polsce. Dobre Praktyki”, dąży do stworzenia pełnego obrazu zaangażowania społecznego i środowiskowego firm działających w Polsce. Do tej pory w kolejnych jego edycjach znalazło się ponad 1400 przykładów projektów realizowanych na tym polu. Począwszy od pierwszego Raportu, opublikowanego w styczniu 2003 roku i określonego przez Rzeczpospolitą najważniejszym wydarzeniem ekonomicznym tego miesiąca, w publikacji pojawiają się przykłady działań firm związane z ochroną środowiska. W 2003 roku było to między innymi „Porozumienie dla Mazur”, podpisane wspólnie przez Polski Związek Żeglarski oraz PKN Orlen S.A., Telekomunikację Polską S.A., Wartę, PZU S.A. i Polkomtel S.A. Celem programu była promocja żeglowania, wzrost bezpieczeństwa żeglarzy oraz ochrona środowiska przyrodniczego tego regionu.

Środowisko wkracza do CSR… powoli

Podział na obszary tematyczne pojawił się w trzeciej edycji raportu – w 2005 roku, gdy opublikowano podsumowanie zaangażowania firm w działania społeczne i środowiskowe w roku poprzednim. Obszar Ochrona Środowiska został wyszczególniony w tym samym czasie, natomiast w 2005 i 2006 roku, w związku ze zbyt małą liczbą praktyk, zniknął z raportu. W podsumowaniu 2004 roku wśród 100 opublikowanych praktyk znalazło się 13 związanych z ochroną środowiska naturalnego. Szczególnie wyróżnił się kompleksowy projekt BP Polska – „Czysty biznes”. Koncern zaangażował 255 małych i średnich firm, dzięki czemu 64 spośród nich przeprowadziło szczegółowe przeglądy środowiskowe i wprowadziło 50 rozwiązań ograniczających negatywny wpływ na środowisko. W dziesięciu miastach zorganizowano Zielone Parki Technologiczne, w ramach których opracowano wspólne strategie odpadowe i projekty rekultywacji. Firmie udało się także zachęcić firmy turystyczne zrzeszone w ramach projektu by wspólnie przygotowały program certyfikacji hoteli. Projekt był jednak pobocznym działaniem przedsiębiorstwa, bez związku z głównym obszarem prowadzenia biznesu. W raportach z 2005 i 2006 roku pojawiło się łącznie 6 przykładów działań firm związanych z ochroną środowiska. Stanowiły one mniej niż 5% wszystkich zgłaszanych praktyk. Do chlubnych wyjątków zaliczyła się między innymi firma DHL Express, która w ramach programu „Ekologiczny obywatel” wspólnie z pracownikami ograniczyła zużycie energii oraz ilość wyrzucanych odpadów.

Ochrona środowiska, edukacja i ekobiuro

Rok 2007 przyniósł nie tylko powrót działu dedykowanego zaangażowaniu firm w sprawy środowiska, ale także wprowadził szereg zmian do raportu. Jedną z nich było klasyfikowanie praktyk w ramach podkategorii. W przypadku środowiska były to: edukacja ekologiczna, inwestycje społeczne oraz ochrona środowiska, lecz w kolejnych latach zwiększono liczbę obszarów na tym polu. W sumie w raporcie z 2007 roku zostało opublikowanych 8 praktyk w obszarze „Środowisko”, co stanowiło 14% wszystkich znajdujących się w raporcie przykładów działań firm. Jedną z nich była proekologiczna inwestycja firmy Henkel w zakładzie w Raciborzu. Polegała ona między innymi na instalacji filtrów pulsacyjnych, dzięki czemu zmniejszono o 90% emisję pyłów technologicznych i praktycznie do zera ograniczono emisję dwutlenku siarki. Dodatkowo wymieniono przyzakładową węglową kotłownię na gazową, ograniczono zużycie wody w procesie produkcji oraz poziom emitowanego hałasu. Dzięki dotacjom firmy udało się także wybudować miejską oczyszczalnię ścieków i zlikwidować wiele przestarzałych kotłowni węglowych.

W raportach z lat 2008, 2009 i 2010 zostało opublikowanych odpowiednio 20, 25 i 27 praktyk z obszaru środowiska, co stanowiło 28%, 18% i 23% wszystkich zgłoszonych. Najważniejszymi poruszanymi w tych latach tematami była edukacja ekologiczna, ochrona środowiska i ochrona przyrody. W tym okresie zaczęły się coraz częściej pojawiać projekty związane z głównym obszarem działania firmy, mające znacząco obniżyć jej wpływ na środowisko, a także ograniczyć koszty działania. Proces termomodernizacji zakończyły w tym okresie zakłady ABB w Łodzi. Na ich dachu zamontowano 140 kolektorów słonecznych, które zaspokajają większość zapotrzebowania zakładu na ciepłą wodę. Firma zaczęła wykorzystywać także energię odpadową w postaci kondensatu z niewykorzystanej technologicznej pary wodnej oraz wodę, która była do tej pory zwracana do przedsiębiorstwa ciepłowniczego. Dokonano również całkowitej wymiany systemu ogrzewania i wentylacji, co zmniejszyło zapotrzebowanie na energię o połowę. W efekcie fabryka emituje co roku o 2,5 tys. m3 CO2 mniej. W inną stronę skierowała się firma Lafarge, która prowadziła rekultywację kopalni żwiru Biały Bór na Pomorzu. W ramach tego procesu firma wyrównała teren, nawożąc zdjętą przed wydobyciem wierzchnią warstwę ziemi, a następnie prowadziła tam nasadzenia. Rekultywacja realizowana była w sposób ciągły, wraz z przesuwaniem się obszaru wydobycia. Całość projektu konsultowana była z naukowcami i nadleśnictwem. W roku 2009 zostały wyszczególnione także, w związku ze zwiększającą się liczbą praktyk firm na tym polu, kategorie takie, jak ekobiuro i odpowiedzialne zarządzanie odpadami, później przemianowane na recykling. W Raportach z tych lat pojawiały się również działania firm w obszarze energii odnawialnej, ograniczenia emisji, ekoefektywności czy tworzenia przez firmy strategii zrównoważonego rozwoju.

Od roku 2011 do dziś – coraz mniej środowiska w Raporcie

Rok 2011 przyniósł duże zmiany w raporcie. Praktyki zaczęły być dzielone zgodnie z obszarami określonymi przez normę ISO 26 000. W związku z tym pojawiły się także nowe metody klasyfikowania praktyk firm z zakresu ochrony środowiska. Ich liczba stanowiła w tych latach między 20% a 16% wszystkich zgłaszanych praktyk. Najwięcej praktyk w raporcie dotyczyło kwestii edukacji ekologicznej i ekobiura. W przypadku pierwszego z nich stanowiły one prawie 60% wszystkich opublikowanych w 2011 roku w obszarze środowisko, a średnia dla tych trzech lat wynosi 36%. Jednak dużo głębsze zaangażowanie zaprezentowały firmy takie jak CEMEX oraz Procter & Gamble Polska. Pierwsza z nich realizowała w tym czasie kilka projektów związanych ze stosunkami wodnymi w środowisku. Z jednej strony podjęła działania związane z ograniczeniem zużycia wody, z drugiej z rekultywacją już zamkniętej kopalni. Firma zainstalowała w przeważającej części swoich wytwórni betonu urządzenia do recyklingu wody, kierujące ją ponownie do produkcji. Wykorzystanie wody w żwirowiskach firmy realizowane jest w obiegu zamkniętym – ilość pobrana ze żwirowiska jest równa ilości wody zrzucanej do niego po procesie wydobywczym. CEMEX podjął również działania rekultywacyjne w byłej kopalni w Sitnie. We współpracy ze Stołecznym Towarzystwem Ochrony Ptaków przygotowano i zrealizowano projekt zakładający stworzenie i odpowiednie ukształtowanie małych zbiorników wodnych, dokonanie nasadzeń roślin wodnych oraz drzew i krzewów. W efekcie po kilku latach obszar kopalni został zasiedlony przez liczne gatunki płazów i innych zwierząt. W P&G wdrożono program nazwany zbiorczo „Zero odpadów produkcyjnych wysyłanych na wysypiska”. W jego ramach firma przekazuje do ponownego użycia wszystkie odpady produkcyjne. Odpady metalowe kierowane są bezpośrednio do hut, tworzywa sztuczne służą produkcji przedmiotów codziennego użytku, a palety stają się surowcem do wykonania palet podłogowych.

31 marca został opublikowany Raport „Odpowiedzialny biznes w Polsce 2014. Dobre praktyki”. Zawiera on ponad 400 przykładów działań CSR firm, z czego 50 – a więc nieco więcej niż 10% – to działania związane z zaangażowaniem w ochronę środowiska. Choć 13-lecie nie jest okrągłą rocznicą, które najczęściej skłaniają do podsumowań, to widać wiele trendów związanych z działalnością firm na polu ochrony środowiska. Firmy na pierwszym planie kładą działania związane z edukacją, zarówno klientów i innych interesariuszy zewnętrznych, jak i pracowników. Dużo mniej wdraża działania związane z ograniczeniem ilości odpadów i zanieczyszczeń, a także emisji gazów cieplarnianych. Na przestrzeni ostatnich 13 lat działania prośrodowiskowe stały się jednym z najważniejszych elementów społecznej odpowiedzialności polskiego biznesu, nadal jednak nie cieszą się wśród firm taką popularnością, jak np. programy zaangażowania społecznego.

Więcej o najnowszej - 13. edycji raporu Forum Odpowiedzialnego Biznesu „Odpowiedzialny biznes w Polsce. Dobre praktyki” - TUTAJ

Pełny raport do pobrania - TUTAJ

Piotr Domański,

Forum Odpowiedzialnego Biznesu