Odwrotnie niż w Polsce, w wielu krajach plany odbudowy zapominają o istotnym wsparciu do modernizacji zasobów mieszkaniowych w celu oszczędzania w nich energii. W tej kategorii do nagród www.cashawards.eu nominowanych jest aż 6 przykładów z 5 krajów.

Łotewska odbudowa zapomniała podłączyć ciepło sieciowe

Ciepło sieciowe mogłoby być wydajnym i zrównoważonym sposobem na ogrzanie Łotyszy. Niestety, zostało ono pominięty w projekcie planu naprawy Łotwy.

Łotwa musi się ogrzać podczas mroźnych i długich zim. Z tego powodu ponad połowa (58%) energii zużywanej na Łotwie jest wykorzystywana do ogrzewania - domów, szpitali, szkół i biur. Ciepłownictwo komunalne oparte na odnawialnych źródłach energii może być skutecznym, opłacalnym i zrównoważonym sposobem osiągnięcia tego celu. W ciągu ostatnich 20 lat, przy wsparciu funduszy UE, Łotwa już rozbudowała i odnowiła swoje sieci ciepłownicze, przełączając większość systemu z gazu na biomasę. Jednak przed Łotwą jest jeszcze długa droga, ponieważ kraj ten musi rozważyć inne innowacje, które utrzymają ciepłownictwo komunalne w oparciu o odnawialne źródła, a jednocześnie odejdą od polegania na niezrównoważonej biomasie. Świeża gotówka pochodząca z planu odbudowy mogłaby być dla Łotwy doskonałą okazją do dalszej poprawy jej sieci ciepłowniczych, w tym poprzez zasilanie ich technologiami bezemisyjnymi, na przykład energią słoneczną. Łotwa ma już dobry przykład nowoczesnej i super wydajnej słonecznej ciepłowni miejskiej, zbudowanej w mniej niż sześć miesięcy: Salaspils Siltums, która zapewnia 85% ciepłownictwa miejskiego dla miasta liczącego około 18 000 mieszkańców. Takie inwestycje nie tylko sprawiają, że ciepłownictwo komunalne jest bardziej wydajne i mniej zanieczyszcza - czynią go również bardziej atrakcyjnym finansowo. W wyniku tych ulepszeń, ogrzewanie miejskie może być najbardziej przystępną cenowo formą ogrzewania i zapewniać Łotyszom pełną obsługę ze stabilnością, bezpieczeństwem i komfortem w najlepszej cenie. Niestety, oczekuje się, że ani cent z 1,9 miliarda euro pochodzącego z instrumentu odbudowy i odporności nie zostanie przeznaczony na lokalne ogrzewanie i chłodzenie.

Łotwa może być bardziej efektywna, niż jej plan odbudowy

Na Łotwie obecny projekt planu odbudowy przedstawia niski poziom ambicji w zakresie efektywności energetycznej, pomimo pilnej potrzeby renowacji budynków.

Według kilku łotewskich organizacji pozarządowych, projekt planu odbudowy, który został udostępniony pod koniec stycznia, nie zawiera adekwatnych celów klimatyczno-energetycznych dla tego kraju. Odnosi się to szczególnie do efektywności energetycznej budynków, w których inwestycje powinny zostać znacznie usprawnione w świetle zielonej transformacji. Rzeczywiście, jeżeli zaktualizowany łotewski krajowy plan na rzecz energii i klimatu (KPEiK) przewiduje renowację 3000 budynków wielomieszkaniowych do 2030 r., Obecna alokacja funduszy UE nie przyczyniłaby się do osiągnięcia tego celu. Łącznie finansowanie w ramach wieloletnich ram finansowych (WRF) oraz instrumentu na rzecz naprawy i odporności obejmowałoby jedynie renowację około 550 budynków lub około 18,4% tego celu 3000, który w związku z tym nie zostałby osiągnięty. Jest to wysoce problematyczne dla kraju, który pilnie potrzebuje renowacji swojego sektora budowlanego. Ponadto poprawa inwestycji w efektywność energetyczną pomogłaby w rozwiązaniu problemu ubóstwa energetycznego, ponieważ mniej zamożna ludność Łotwy mieszka w budynkach wielomieszkaniowych, które skorzystałyby na renowacji dzięki funduszom UE. Aby zmniejszyć nierówności społeczne, rząd powinien zatem zmienić obecną alokację.

Płytka renowacja dla budynków w Bułgarii

Bułgaria przeznaczy część pieniędzy z planu odbudowy na modernizację zasobów budynków. Ale proponowane środki renowacyjne przebiegają bez bardzo potrzebnych reform i są dalekie od potrzeb.

Bułgaria przeznaczyła 729,5 mln euro pochodzących z instrumentu odbudowy i odporności na modernizację swoich budynków. Brzmi to jak dobra wiadomość, ponieważ obecnie tylko 11% powierzchni budynków mieszkalnych zostało wyremontowanych, a bułgarskie zasoby budowlane pilnie wymagają renowacji, aby były bardziej energooszczędne. Jednak propozycja ta to niewiele więcej niż pro forma, ponieważ zbyt wiele kwestii nie zostało rozwiązanych, aby środek ten miał faktyczny wpływ.

Po pierwsze, nigdzie nie jest wystarczająco ambitny. Podstawowy cel renowacji ustalony na 2026 r. jest rozczarowujący, w czasie, gdy wskaźnik renowacji powinien co najmniej podwoić się, aby Bułgaria mogła naprawdę zrobić krok naprzód w kierunku wymaganych celów w zakresie efektywności energetycznej. Ponadto projekt planu odbudowy, co nie jest zaskakujące, odnosi się do przestarzałego celu w zakresie efektywności energetycznej w ramach krajowego planu na rzecz energii i klimatu oraz do słabego celu z krajowej długoterminowej strategii renowacji. Aby walczyć z niebezpiecznymi skutkami zmiany klimatu i zapewnić wszystkim godne warunki życia, Bułgaria powinna wyznaczyć cel renowacji budynków na 100% do 2050 r.

Inną kwestią jest brak reform związanych z alokacją funduszy UE, a także mapy drogowej wskazującej, w jaki sposób będą one wykorzystywane (w tym stopniowe wycofywanie obecnych 100% dotacji na działania w zakresie efektywności energetycznej). Są one bardzo potrzebne, aby pokonać istniejące przeszkody, np. bóstwo energetyczne.

Program nadaje również priorytet renowacji budynków mieszkalnych o najniższych klasach energetycznych - E, F, G - co jest godne pochwały. Nie powinno jednak wykluczać innych typów, które można by przekształcić w budynki o niemal zerowym zużyciu energii (nZEB).

Wreszcie, program twierdzi również, że jest zgodny z „Narodowym programem rozwoju: Bułgaria 2030”, który odnosi się do „gospodarki o obiegu zamkniętym i niskoemisyjnej”. Jednak to tylko czysta formalność. W gospodarce o obiegu zamkniętym nie ma nic: nie ma konkretnych celów w zakresie redukcji emisji materiałów budowlanych ani zaleceń dotyczących ich ponownego użycia lub usunięcia toksycznych dodatków. Bez tych zobowiązań istnieją obawy, że ten program renowacji może równie dobrze doprowadzić do znacznego wzrostu ilości odpadów budowlanych.

Francja przegapia szansę na pokonanie ubóstwa energetycznego

Francja ma ambitny plan renowacji budynków za pieniądze na odbudowę. Ale nadal nie uda się wyeliminować ubóstwa energetycznego.

Francuski plan odbudowy przeznaczy znaczną kwotę na renowację budynków. W pewnym stopniu to dobra wiadomość: całkowita kwota planowanych inwestycji, 6 miliardów euro, odpowiada rocznym potrzebom inwestycyjnym na renowację budynków we Francji. Jednak tylko 2 miliardy euro zostanie przeznaczone na mieszkania prywatne, a 4 miliardy euro na modernizację budynków administracji publicznej.

Pieniądze przewidziane na doposażenie prywatnych budynków w planie odbudowy po prostu nie wystarczą. W przypadku modernizacji budynków prywatnych, jeśli nie zostaną ustalone jasne kryteria i strategie ustalania priorytetów gospodarstw domowych, które są najbardziej dotknięte ubóstwem energetycznym, istnieje konkretne ryzyko, że skorzysta na tym głównie najbogatsza część populacji. Oznaczałoby to po prostu utratę okazji do wyeliminowania ubóstwa energetycznego.

Inwestowanie w renowację budynków publicznych jest konieczne i może mieć pozytywny wpływ na zmianę kierunku w sektorze budynków. Jednak w obecnym kształcie francuski planu odbudowy nie uwzględnia tego, co również Komisja Europejska uznała za główne wyzwanie: ubóstwa energetycznego.

Ponieważ ubóstwo energetyczne jest jednym z najpilniejszych problemów społecznych we Francji, który dotyka około 12 milionów ludzi, rząd powinien był poświęcić więcej wsparcia finansowego, aby zająć się jego podstawowymi jego przyczynami, koncentrując się na remontach prywatnych, a nie publicznych, a szczególnie skupiając się na najbardziej niepewnych gospodarstwach domowych, a także głębszych, bardziej efektywnych renowacjach domów.

Obecnie Francji w dużej mierze nie udaje się osiągnąć cel, jakim jest 500 000 głębokich i wydajnych renowacji rocznie. Raporty pokazują, że co najmniej 3,2 miliarda euro powinno być inwestowane każdego roku w celu gruntownej renowacji najmniej wydajnych mieszkań w celu wyeliminowania ubóstwa energetycznego.

Niemieckie budynki pozostawione na zimnie

W niemieckim projekcie planu odbudowy nie uwzględniono celów w zakresie efektywności energetycznej i wystarczających na nie środków finansowych.

W Niemczech wskaźnik renowacji budynków od lat utrzymuje się na poziomie poniżej 1%, a kraj nie jest na dobrej drodze do osiągnięcia obecnych celów w zakresie efektywności energetycznej. W 2020 r. sektor budowlany jako jedyny nie osiągnął celu redukcji emisji zgodnie z niemieckim prawem klimatycznym. Niemcy muszą się bardziej postarać, zwłaszcza biorąc pod uwagę potencjał kraju do przewodzenia w realizacji podwyższonych celów UE na 2030 r.

Niemiecki projekt planu odbudowy przewiduje zwiększenie środków na renowację energetyczną, wykraczające poza to, co jest już uwzględnione w krajowej polityce. Dodatkowe 2,5 miliarda euro przeznaczone w projekcie planu odbudowy oraz w krajowym pakiecie naprawczym wzmocni główny niemiecki program finansowania renowacji energetycznych (program CO2-Gebäudesanierungs). Jednak wzrost ten nie jest wystarczająco bliski, aby sprostać skali wyzwania i skierować niemieckie zasoby budowlane na ścieżkę w kierunku neutralności klimatycznej.

Zgodnie z niedawnym badaniem do 2050 r. potrzebnych byłoby do 25 miliardów euro z funduszy publicznych, aby do 2050 r. osiągnąć neutralne dla klimatu zasoby budowlane, co jest oficjalnym celem Niemiec. W 2021 r. Wielkość wsparcia finansowego na renowację energetyczną wynosi tylko 6 miliardów euro w postaci pożyczek i dotacji, a niemiecki plan stymulacyjny nie robi prawie nic, aby zaradzić tej luce w finansowaniu. Z tej perspektywy 2,5 miliarda euro w ciągu 6 lat to kropla w morzu potrzeb i pilnie potrzebne są dodatkowe fundusze. Biorąc pod uwagę potencjał tworzenia miejsc pracy, który zmobilizowałby taki impuls w finansowaniu efektywności energetycznej, byłby on również korzystny dla klimatu, gospodarki i społeczeństwa.

Ponadto należy pilnie zreformować niemieckie priorytety finansowania i niskie standardy efektywności energetycznej prowadzonych renowacji, aby uniknąć błędnej alokacji środków. Jest to szczególnie ważne w kontekście obecnego boomu budowlanego. 60% środków z programu „CO2-Gebäudesanierungs” trafia na budowę nowych budynków, a nie na renowację już istniejących. Obecne minimalne standardy efektywności dla nowych budynków i renowacji są po prostu niewystarczające, aby stworzyć zasoby budowlane neutralne dla klimatu.

Bez dodatkowych funduszy i reformy standardów efektywności energetycznej niemieckie zasoby budowlane mogą pozostać w zimnie.

Węgierskie budynki pozostawione bez środków na renowacje

Podczas gdy jedna trzecia zużycia energii pierwotnej na Węgrzech przypada na budynki mieszkalne, programy finansowane przez UE pozostawiają ponad 95% domów wsparcia w zwiększenie ich efektywności energetycznej.

Budynki mieszkalne odpowiadają za jedną trzecią całkowitego zużycia energii na Węgrzech. Jednak pomimo ogromnego potencjału oszczędności energii w tym sektorze, programy finansowane przez UE nie zdołają go uwolnić.

Zgodnie z najnowszym projektem Funduszu Spójności „Środowiskowy i energetyczny program operacyjny Plus” (EEEOP Plus), wsparcie na poprawę renowacji budynków jest planowane tylko dla około 32 000 domów w ciągu 7 lat, czyli mniej niż 1% wszystkich mieszkań na Węgrzech. W krajowym planie naprawy przewidziano remont mieszkań socjalnych tylko dla 300 osiedli.

Pieniądze UE z EEEOP również prawdopodobnie zostaną wykorzystane wyłącznie na systemy zobowiązujące do efektywności energetycznej (z tekstu nie wynika jasno, czy dostępne byłyby inne formy finansowania gospodarstw domowych). Stoi to w wyraźnym kontraście ze wspólną propozycją obywatelską złożoną przez 45 organizacji pozarządowych w październiku 2020 r., w której wezwano do wprowadzenia bezzwrotnego finansowania i obniżenia podatku VAT na remonty mieszkań do 5%.

Tego rodzaju system „bezzwrotnego finansowania” dla gospodarstw domowych jest w dużej mierze potrzebny, aby pobudzić prawdziwą węgierską falę renowacji. Niedawne badanie wykazało, że renowacja 1,4 miliona mieszkań w ciągu najbliższych pięciu lat jest potrzebna, a nawet przekroczy liczbę 1,8 miliona, jeśli będzie wspierana przez bezzwrotne dotacje pokrywające 30-40% kosztów inwestycji, połączone z dotacjami zwrotnymi. Nawet gdyby tylko połowa z nich miała miejsce w ciągu najbliższych pięciu lat, Węgry mogłyby zaoszczędzić prawie 420 000 ton CO₂ i stworzyć około 100 000 nowych miejsc pracy.

Z drugiej strony, gdyby Program Operacyjny pozostał bez zmian, pozostawiłby większość Węgrów samych w zarządzaniu pogarszającymi się zasobami mieszkaniowymi, co doprowadziłoby do dalszego pogorszenia ich jakości życia.

Głosuj na www.cashawards.eu

Materiał został przygotowany w ramach projektu „LIFE_UNIFY - łącząc Unię Europejską na rzecz działań klimatycznych” dofinansowanego ze środków instrumentu finansowego LIFE Komisji Europejskiej oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.