W Europie widać wzrost zainteresowania budownictwem energooszczędnym, pasywnym oraz zero-energetycznym (ang. Zero Energy Building - ZEB). 

Strategia Europa 2020, która jest głównym dokumentem planistycznym obowiązującym w Unii Europejskiej ma podtytuł: „Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju”. Na podstawie tego dokumentu wdrażane są obowiązujące w Unii dyrektywy i przepisy stąd w sposób bezpośredni (poprzez przepisy wdrażane na jej podstawie) i pośredni (poprzez zmianę zachowania obywateli) wpływa ona również na jeden z głównych działów przemysłu - budownictwo.

Zrównoważony rozwój jest pojęciem znacznie szerszym i nie ogranicza się wyłącznie do obniżania zużycia energii. To idea, zakładająca postęp cywilizacyjny teraźniejszego pokolenia, który nie zmniejsza możliwości zaspokajania potrzeb przyszłych pokoleń. W stosunku do sektora budownictwa, oznacza to ograniczenie oddziaływania na środowisko naturalne poprzez wykorzystanie materiałów oraz surowców odnawialnych (lub praktycznie niewyczerpywalnych) w całym cyklu życia budynku czyli: projektowania, budowy, eksploatacji i rozbiórki. Idea zrównoważonego rozwoju w architekturze obejmuje również aspekty pro społeczne skupiając się na tworzeniu optymalnych warunków zdrowotnych, estetycznych i socjalnych do przebywania ludzi. Tak więc, w przypadku zrównoważonych budynków trzeba wziąć pod uwagę cały szereg kryteriów wpływających na wszystkie trzy nierozłączne elementy zrównoważonego rozwoju:

• ekologię – poprzez redukcję oddziaływania na środowisko naturalne podczas całego cyklu życia budynku (budowy, użytkowania i rozbiórki),
• ekonomię – zmniejszenie kosztów eksploatacyjnych i inwestycyjnych,
• ludzi – zapewnienie zdrowego środowiska wewnątrz obiektu (dostępność światła dziennego, wysoka jakość powietrza, komfort cieplny).

Użycie tak szerokich i często trudno mierzalnych kryteriów powoduje, że trudno mówić o jednym wzorcu zrównoważonego budownictwa. Na rynku można obserwować całe spektrum rozwiązań, dzięki którym budynki spełniają ideę zrównoważonego rozwoju w mniejszym lub większym stopniu.

Dodatkowe zamieszanie wprowadza stosowanie wielu terminów odnoszących się do budownictwa zrównoważonego. Zamiennie stosowane są nazwy: budownictwo zielone, ekologiczne czy naturalne. 

 

Budownictwo zielone to krok dalej niż budownictwo energooszczędne

 

Z praktycznego punktu widzenia budynki zielone to takie, które:

• Są budynkami energooszczędnymi ograniczającymi wykorzystanie źródeł energii kopalnej poprzez ograniczenie zapotrzebowania na energie i wykorzystanie mikro źródeł energii odnawialnej,
• Wykorzystują materiały o małej energii wbudowanej czyli takie, które potrzebują jak najmniejszej ilości energii do ich wytworzenia i transportu,
• Oszczędzają wodę np. poprzez systemy odzysku wody szarej i deszczówki,
• Ograniczają wykorzystanie terenów naturalnych, poprzez jak najlepsze wykorzystanie terenów już zabudowanych,
• Są adaptowalne do innych funkcji – dzięki czemu możemy je wykorzystać wielokrotnie chroniąc już istniejącą infrastrukturę,
• Są dobrze skomunikowane za pomocą środków transportu publicznego, dróg rowerowych i pieszych.

Pewnym rozwiązaniem wprowadzającym więcej ładu są tzw. systemy wielokryterialnej oceny budynków, które na przestrzeni ostatnich kilku lat, zyskały w Polsce ogromną popularność zwłaszcza wśród inwestycji komercyjnych. Część przedsiębiorców stara się o uzyskanie dla swoich obiektów jednego z powszechnie rozpoznawanych na rynku nieruchomości certyfikatów - brytyjskiego BREEAM lub amerykańskiego LEED.

Budynek będący przedmiotem certyfikacji zostaje oceniony względem kilkudziesięciu kryteriów. Za spełnienie każdego z nich otrzymuje punkty. Im więcej punktów zdobędzie, tym wyższą ocenę końcową może uzyskać. Oceniane zagadnienia są dość podobne w obu systemach. Przykładowo w BREEAM będą to: zarządzanie, zdrowie i dobre samopoczucie użytkowników, energia, transport, materiały, odpady, woda, wykorzystanie terenu i ekologia, zanieczyszczenia, innowacje. Proces oceny jest całkowicie dobrowolny. Inwestorzy decydują się na certyfikację ze względu na szereg płynących z niej korzyści, takich jak:

• uzyskanie międzynarodowego, powszechnie cenionego dokumentu, potwierdzającego wysoki standard budynku,
• redukcja kosztów eksploatacyjnych,
• zwiększenie komfortu użytkowania obiektu przekładającego się na produktywność pracowników,
• większe zainteresowanie potencjalnych najemców,
• wzrost wartości nieruchomości.

Aktualnie w naszym kraju znajduje się ponad 400 budynków posiadających certyfikat LEED lub BREEAM. Liczba inwestycji, które starają się dołączyć do tego prestiżowego grona jest kilkukrotnie większa i stale rośnie. Systemy oceny wielokryterialnej to przemyślane i rozbudowane narzędzia, bazujące na idei rozwoju zrównoważonego. Przy ich pomocy można skutecznie promować obiekty, które nie tylko charakteryzują się wysoką efektywnością energetyczną, ale również zapewniają zdrowe i komfortowe warunki wewnątrz budynku.

Większe koszty i jeszcze większe korzyści

Spełnienie kryteriów zrównoważonego budownictwa jest wyzwaniem i oczywiście wiąże się z dodatkowymi początkowymi nakładami inwestycyjnymi. Choć zgodnie z założeniami idei zrównoważonego rozwoju inwestycje te zwracają się na przestrzeni czasu pozwalając na równomierny i trwały rozwój gospodarczy i społeczny, to w przypadku inwestycji prywatnych takich jak jednorodzinne domy mieszkalne, koszty inwestycyjne pokrywane są przez osobę prywatną, a większa lub mniejsza część korzyści uzyskiwana jest przez ogół społeczeństwa. [Tabela pokazuje przykładowe rozwiązania zrównoważone i podział korzyści z ich zastosowania]. Stąd w przypadku wielu rozwiązań zrównoważonego budownictwa wydaje się uzasadnione finansowanie ich przynajmniej w części ze środków publicznych. Środki te mają na celu:

• Promowanie nowoczesnych technologii pro-ekologicznych,
• Pobudzanie indywidualnych zachowań obywateli, które są korzystne dla ogółu społeczeństwa,
• Rekompensowanie korzyści uzyskiwanych przez ogół społeczeństwa

Środki publiczne nie powinny jednak w całości pokrywać wszystkich kosztów inwestycji proekologicznych.

Przykładem programu, który z większym lub mniejszym sukcesem wspiera rozwiązania budownictwa zrównoważonego w Polsce, jest choćby program dopłat do kredytów na budowę domów energooszczędnych wdrażany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Dla dalszego rozwoju zrównoważonego budownictwa w naszym kraju, warto by rozważyć stworzenie wielokryterialnego systemu wsparcia nie skupiającego się wyłącznie na energii.

 

Rozwiązania	Korzyści dla inwestora	Korzyści dla ogółu społeczeństwa
Standard pasywny	Oszczędności energii omfort klimatyczny (komfortowa temperatura, świeże powietrze) Jakość i trwałość budynku Brak konieczności termomodernizacji po latach Wyższa wartość w momencie sprzedaży Możliwość skorzystania z dofinansowania zewnętrznego Podstawa do budowy zero i dodatnio energetycznych budynków	Poprawa jakości powietrza Rozwój lokalnej gospodarki Walka z przyczynami zmian klimatycznych
Mikro źródła energii odnawialnej	Możliwość odsprzedaży nadwyżek energii, Niezależność energetyczna, (Za chwilę) elektryczny transport.	Poprawa jakości powietrza, Rozwój lokalnej gospodarki Oszczędzanie infrastruktury przesyłowej, Walka z przyczynami zmian klimatycznych.
Systemy zarządzania wodą szarą/deszczową	Mniejsze rachunki za wodę	Oszczędność i retencja wody (jako ograniczonego surowca naturalnego) Zmniejszenie zużycia energii i chemikaliów do oczyszczania Rozwój lokalnej gospodarki
Użycie materiałów naturalnych/lokalnych	Mniejsze koszty transportu materiałów Zarządzanie wilgocią w budynku	Obniżenie odziaływania na środowisko poprzez wykorzystania materiałów odnawialnych, biodegradowalnych, recyklingowalnych i do powtórnego użycia, Mniejszy ślad węglowy – obniżone, zerowe lub minusowy bilans węglowy Rozwój lokalnej gospodarki
Zielone fasady i dachy	Polepszenie estetyki budynku Dla płaskich dachów – wygospodarowane atrakcyjnego terenu rekreacyjnego Możliwość uprawy żywności Mniejsze zapotrzebowanie na energię do grzania i chłodzenia budynku Zwiększenie wydajności paneli fotowoltaicznych	Pochłanianie zanieczyszczeń znajdujących się w powietrzu, Wspieranie bioróżnorodności, Zwiększenie terenu biologicznie czynnego Retencja wody Rozwój lokalnej gospodarki
Przydomowe oczyszczalnie ścieków	Zmniejszenie rachunków za odbiór ścieków Brak konieczności podłączenia do kanalizacji Niezależność	Brak konieczności rozbudowy infrastruktury publicznej i ponoszenia kosztu z tym związanego Mniejsze obciążenie istniejącej infrastruktury Rozwój lokalnej gospodarki

 

 

Bartosz Królczyk
Prezes Stowarzyszenia Wielkopolski Dom Pasywny
Współautor Strategii wzrostu efektywności energetycznej i rozwoju odnawialnych źródeł energii w Wielkopolsce na lata 2011-2020.