W 2009 r. odnotowano spadek emisji wielu zanieczyszczeń z sektora transportu, ale według ostatniego rocznego sprawozdania Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) na temat emisji z transportu mógł to być jedynie tymczasowy skutek kryzysu gospodarczego.

Mechanizm sprawozdawczy ds. transportu i środowiska (TERM) bada wpływ transportu na środowisko. W aktualnym sprawozdaniu po raz pierwszy uwzględniono wyczerpujący zestaw celów ilościowych zawartych w planie działania Komisji Europejskiej w zakresie transportu na 2011 r.

"W 2009 r. doszło do spadku poziomu emisji prawie wszystkich zanieczyszczeń z transportu, ponieważ zmniejszył się popyt" – mówi prof. Jacqueline McGlade, dyrektor wykonawcza EEA. "Ten spadek był jednak wynikiem recesji gospodarczej. Teraz musimy doprowadzić do bardziej zasadniczej zmiany w europejskim systemie transportu, tak aby poziom emisji nie zwiększał się nawet w czasie silnego wzrostu gospodarczego".

Ze sprawozdania EEA na temat transportu i środowiska wynika, że osiągnięto pewną poprawę efektywności. Na przykład, nowe samochody w 2010 r. były o ok. jedną piątą bardziej efektywe niż w 2000 r. Skutki takiej względnie małej poprawy są jednak często niwelowane przez wzrost popytu, nawet przy spowolnieniu aktywności w niektórych obszarach z powodu recesji. W latach 1990-2009 popyt na transport zwiększył się o ok. jedną trzecią, co spowodowało w tym okresie wzrost emisji gazów cieplarnianych z transportu o 27%.

Nowe cele zawarte w Planie działaniań Komisji ukształtują politykę na poziomie europejskim, krajowym i lokalnym, tak aby dążyć do rozwiązania problemów związanych z wpływem transportu na środowisko. Ze sprawozdania wynika, że istnieje wiele możliwości, aby decydenci przyjęli spójne podejście do rozwiązywania takich problemów, np. poprzez wspólne działania na rzecz poprawy jakości powietrza i przeciwdziałania zmianie klimatu.

EEA po raz pierwszy opracowała podstawowy model do oceny postępów w realizacji celów środowiskowych sektora transportu. Model ten uwzględnia cele w zakresie emisji gazów cieplarnianych, zużycia energii i hałasu. Opracowano zestaw 12 podstawowych wskaźników obejmujących poszczególne obszary polityki.

Kluczowe ustalenia

• W 2009 r. 24% całkowitej emisji gazów cieplarnianych z UE pochodziło z transportu. Plan działania stanowi, że państwa członkowskie UE są zobowiązane do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych z transportu o 60% do 2050 r. (w porównaniu z 1990 r.). Ponieważ w latach 1990-2009 poziom emisji wzrósł o 27%, to w latach 2009-2050 UE musi zmniejszyć emisję w sumie o 68%.

• W latach 1990-2007 roczne zużycie energii w sektorze transportu państw członkowskich EEA stale rosło. Chociaż całkowite zapotrzebowanie na energię w sektorze transportu zmalało o 4% w latach 2007-2009, to tendencja wzrostowa najprawdopodobniej powróci wraz ze wzrostem gospodarczym.

• W wielu rejonach przekroczono zakładane poziomy zanieczyszczenia powietrza. W 2009 r. roczna wartość graniczna dla dwutlenku azotu (NO₂), który może powodować astmę i inne problemy oddechowe, została przekroczona w 41% stacji monitoringu jakości powietrza w pobliżu ruchliwych dróg .

• Cząstki stałe (PM10) z transportu również powodują poważne problemy zdrowotne. W 2009 r. dzienna wartość graniczna dla PM10 została przekroczona w 30% stacji monitoringu jakości powietrza w pobliżu ruchliwych dróg na obszarze UE-27.

• Blisko 100 mln ludzi było narażonych na szkodliwe długoterminowe średnie poziomy hałasu z pojazdów poruszających się po głównych drogach.

• Średnia realna cena paliwa w transporcie drogowym (obliczona jako ekwiwalent benzyny bezołowiowej włącznie z cłem i podatkami) wynosiła w czerwcu 2011 r. 1,14 euro za litr, czyli realnie o 15% więcej niż w 1980 r. Oznacza to, że realny średni wzrost ceny benzyny wynosi mniej niż 0,5 punktu procentowego rocznie, a więc cena paliwa nie stanowi silnego bodźca motywującego do wybierania bardziej efektywnych rodzajów transportu.

• Udział samochodów napędzanych paliwami alternatywnymi w ruchu drogowym stale rośnie. W 2009 r. stanowiły one ponad 5% floty. Większość z nich to samochody napędzane gazem płynnym (LPG), a 0,02% całej floty to pojazdy elektryczne.

• Drogi, linie kolejowe i autostrady powodują fragmentację krajobrazu europejskiego na coraz mniejsze części, co ma poważne skutki dla bioróżnorodności. Prawie 30% terytorium UE to obszary umiarkowanie, bardzo lub wyjątkowo rozczłonkowane, co ogranicza przemieszczanie się i rozmnażanie wielu różnych gatunków.