Polityka UE w zakresie klimatu i energii oraz proces w sprawie przyszłości UE są wzajemnie powiązane. Polityka klimatyczna i energetyczna może wspierać ten proces oraz klimat i energia mogą z niego korzystać. Oto główne wnioski z dyskusji w pracy Grupa „Przyszłość UE - rola polityki klimatyczno-energetycznej”.  

1. W jaki sposób polityka klimatyczna i energetyczna może wspierać proces budowania przyszłości UE?

s  Wniosek 1: W czasach napięcia polityka klimatyczna i energetyczna UE buduje mosty między państwami członkowskimi UE. Głębokie konflikty o praworządność, demokrację w państwach członkowskich i migrację kształtują społeczne postrzeganie UE. W rezultacie UE wydaje się podzielona i sparaliżowana. Polityka klimatyczna i energetyczna UE dostarcza dowodów na coś przeciwnego. Na przykład w 2017 i 2018 r. UE przyjęła ważne reformy prawne w zakresie klimatu i energii, w tym reforma systemu handlu uprawnieniami do emisji, nowe ramy prawne dotyczące energetyki oraz nowe rozporządzenie w sprawie działań na rzecz ochrony klimatu. Te reformy były kwestionowane, ale pokazały, że UE jest w stanie działać. Jako ważny wkład w proces dotyczący przyszłości UE, polityka klimatyczna i energetyczna pokazał, że UE i jej państwa członkowskie mogą osiągnąć wiele, pracując razem.

s   Wniosek 2: Polityka klimatyczna i energetyczna pomaga przekształcić debatę na temat przyszłości UE w kierunku wspólnego rozwiązywania rzeczywistych problemów. Slogany takie jak „Więcej lub mniej Europy” i „ wymyślanie na nowo lub ponowne uruchamianie Europy” w znacznej mierze zdominowały debatę na ten temat przyszłość UE. Takie ramy stanowią problem dla konstruktywnej i świadomej dyskusji na temat przyszłość UE. Po pierwsze, niewłaściwie sugeruje się, że UE jest dysfunkcyjna, podczas gdy wiele codziennych działań i ich wyniki wyraźnie dowodzą czegoś przeciwnego. Po drugie, odwraca uwagę od istoty UE czyli jak rozwiązywać praktyczne i istotne problemy, które wymagają zinstytucjonalizowanej współpracy między państwami członkowskimi przez długi okres czasu. Z tych powodów ważne jest, aby proces dotyczący przyszłości UE przekształcił się w debatę i skupiał się na kwestiach, w których UE dodaje wartości i przyczynia się do rozwiązywania praktycznych problemów. Zamiast kwestii abstrakcyjnych i ideologicznych, debata powinna się skupić w jaki sposób UE może nadal pomagać państwom członkowskim i obywatelom w praktycznym rozwiązaniu problemów - wspólnie i zmaksymalizować wykorzystanie potencjału UE. Wielu różnego rodzaju politykom może to przynieść korzyści, ale polityka klimatyczna i energetyczna jest szczególnie dobrze przygotowana ponieważ ma silne uzasadnienie dla zinstytucjonalizowanej współpracy europejskiej i wzbudzić poczucie wspólnego wyzwania, które nadaje kierunek UE. Żaden kraj nie jest w stanie sam sprostać wyzwaniom polityki klimatycznej i energetycznej.

s  Wniosek 3: Polityka klimatyczna i energetyczna jest wzorem do naśladowania w zakresie transparentności i partycypacji w UE. Polityka klimatyczna i energetyczna ma specyficzny charakter dotyczący zasady przejrzystości i uczestnictwa, które wykraczają poza ogólne ramy UE. Nowe rozporządzenie w sprawie zarządzania dla Unii Energetycznej i na przykład działania w dziedzinie ochrony klimatu wymagają od państw członkowskich ustanowienia stałego wielopoziomowego dialogu na temat polityki energetycznej ze wszystkimi zainteresowanymi stronami i opinią publiczną. Nowe prawodawstwo energetyczne UE ułatwia także projekty energetyczne obywateli. Te osiągnięcia pokazują, że możliwa jest bardziej przejrzysta i partycypacyjna UE.

s   Wniosek 4: Polityka klimatyczna i energetyczna zapewnia lekcje, które mogą pomóc wzmocnić politykę zagraniczną UE. Polityka zagraniczna UE ma mieszany dorobek z wieloma sukcesami i większa liczbą niepowodzeń. Kontrastuje to z relatywnie skuteczną rola w kształtowaniu międzynarodowego programu polityki klimatycznej UE. Międzynarodowa polityka klimatyczna UE pokazuje lekcje dla ogólnej polityki zagranicznej UE. W przeciwieństwie do polityki zagranicznej, art. 218.9 Traktatu o funkcjonowaniu UE (TFUE) oferuje potencjał przyjmowania stanowisk większością kwalifikowaną, jeżeli opierają się one na wewnętrznych ustawodawstwach - chociaż konsensus pozostaje niekwestionowaną praktyką w określaniu Stanowisko UE w międzynarodowych negocjacjach klimatycznych[1]. To rozwiązanie prawne jest instrumentem dla zjednoczonej UE, która przemawia jednym głosem w międzynarodowych negocjacjach klimatycznych.

s   Wniosek 5: Polityka klimatyczna i energetyczna UE pokazuje, że UE jest elastyczna i w stanie zaspokoić różne potrzeby i okoliczności państw członkowskich. Długotrwała debata na różne temat, czy ramy regulacyjne UE są dość elastyczne. Polityka klimatyczna i energetyczna UE pokazuje, że obecna struktura instytucjonalna jest już stosunkowo elastyczna. Zróżnicowane cele redukcji emisji dla państw członkowskich w sektorach nieobjętych ETS, mechanizmy wsparcia dostosowane do potrzeb państw członkowskich oraz klauzule opt-out dla bardziej rygorystycznych polityk klimatycznych zgodnie z art. 193 TFUE pokazuje stosunkowo wysoki stopień elastyczności UE. Jeszcze większa elastyczność byłaby możliwa - np. dzięki „wzmocnionej współpracy” lub wprowadzeniu jeszcze większej elastyczności w prawie wtórnym[2] - ale odbyłoby się to kosztem większej fragmentacji i prawdopodobnie niewielkiej korzyści dla polityki klimatycznej i energetycznej.

2. W jaki sposób polityka klimatyczna i energetyczna może skorzystać z procesu w sprawie przyszłości Unia Europejska ?

s   Wniosek 6: Proces dotyczący przyszłości UE może pomóc w stworzeniu aby polityka energetyczna i klimatyczna mogłaby być znakiem rozpoznawczym UE. Polityka klimatyczna i energetyczna UE nie jest jeszcze w pełni uznana za to, czym jest: prawdziwą szansą na poprawę jakości życia obywateli, służy modernizacji gospodarki, zwiększa konkurencyjność, wykorzystuje rynki przyszłość i zwiększa przejrzystość oraz udział społeczeństwa. Działa również jako ubezpieczenie od niektórych skutków kryzysu klimatycznego i demonstruje zdolności UE do podejmowania długoterminowych wyzwań. Proces dotyczący przyszłości UE może stanowić ważny bodziec i kierunek dla polityki klimatycznej i energetycznej UE uznając, że jest ona znakiem rozpoznawczym UE przyszłości.

s   Wniosek 7: Proces dotyczący przyszłości UE może pomóc w finansowaniu polityki klimatycznej i energetycznej ze strony państw jak i sektora finansowego. Zasoby własne UE mają ogromny potencjał, w tym dla polityki energetycznej i klimatycznej. Istnieje pilna potrzeba i duży potencjał wzmocnienia mainstreamingu klimatycznego w ramach unijnych zasad finansowania i inwestowania. Proces dotyczący przyszłości UE może dotyczyć także innych kwestii jak np. stopniowe wycofywanie dotacji i przywilejów, które są szkodliwe dla klimat. Proces może również pomóc w zapewnieniu pełnego odzwierciedlenia zagrożeń związanych z klimatem w ocenie i ujawnianiu ryzyka kredytowego i inwestycyjnego.

s   Wniosek 8: Wykorzystanie klauzuli pomostowej traktatu, proces przyszłości UE mogłaby pomóc w rozszerzeniu zwykłego procesu legislacyjnego w polityce klimatycznej UE. Zwykły proces legislacyjny - standardowy sposób tworzenia prawa energetycznego i klimatycznego w UE - odegrał zasadniczą rolę w przyjęciu stosunkowo silnych polityk. Jednak, niektóre kwestie o wielkim znaczeniu dla działań na rzecz klimatu - takie jak wybór krajowych miksów energetycznych, jak również podatki lub planowanie przestrzenne - są nadal zasadniczo przedmiotem specjalnych procesów legislacyjnych, wymagający jednomyślności w Radzie i przyznających Parlamentowi Europejskiemu jedynie statusu ciała konsultacyjnego. Specjalny proces legislacyjny ogranicza bardziej ambitną politykę, ponieważ każde państwo członkowskie ma prawo weta, a Parlament Europejski nie jest pełnym współtworzącym prawo. Z kolei rozszerzenie zwykłego procesu legislacyjnego pomogłoby nie tylko wzmocnić politykę klimatyczną i energetyczną; poprawiłoby to również przejrzystość i legitymację demokratyczną, ponieważ europejski Parlament - jedyna instytucja UE wybierana w wyborach bezpośrednich - stałby się równym współtworzącym prawo we wszystkich aspektach unijnej polityki energetycznej i klimatycznej, w tym w dziedzinie energii, podatków. Rozszerzenie zwykłego procesu legislacyjnego nie wymaga reformy traktatowej, ale „tylko” jednomyślnej decyzji Rady (klauzula pomostowa, art. 192.2 TFUE). Proces w sprawie przyszłości UE mógłby skutecznie utorować drogę do takiej decyzji. Niedawny komunikat Komisji[3] na ten temat rozpoczął dyskusję w dziedzina podatków.

s   Wniosek 9: Wzmocnienie Parlamentu Europejskiego jest dobre dla obu stron demokracji w UE i skutecznej polityki klimatycznej. W większości przypadków od jego powstania w 1979 r. Parlament Europejski był silnym orędownikiem ambitnej polityki klimatycznej i energetyczna UE - niezależnie od różnych układów politycznych. Struktura instytucjonalna Parlamentu z silnymi sprawozdawcami i komisjami stanowiła o jego generalnie silnych stanowiskach dotyczących środowiska. Z tego powodu, wzmocnienie Parlamentu wzmocniłoby zarówno demokratyczne podejmowanie w nim decyzji jak i politykę klimatyczna i energetyczna UE. W tym celu proces w sprawie przyszłości UE powinien dotyczyć sposoby wzmocnienia Parlamentu Europejskiego, w tym prawa do zainicjować prawodawstwo i pełnego prawo dochodzenia[4].

s   Wniosek 10: Rada Europejska czasami angażowała się w szczegółowe przepisy dotyczące klimatu i energii; może pomóc proces dotyczący przyszłości UE określić mandat Rady Europejskiej. Rada Europejska od czasu do czasu interweniował w szczegóły tworzenia prawa energetycznego i klimatycznego, chociaż w mniejszym stopniu w ostatnich latach. Rada Europejska zaangażowała się również w szczegóły wieloletnich ram finansowych mających ważne implikacje dla polityki klimatycznej i energetycznej. Wzrosła też interwencja w szczegóły legislacyjne, kwestie konstytucyjne, może to być postrzegane jako naruszenie mandatu dla Rady i Parlamentu Europejskiego. Może również de facto osłabić głosowanie większościowe. Proces w sprawie przyszłości UE może być okazją do wyjaśnienia roli Rady Europejskiej wobec procesów legislacyjnych. W końcu Europejski Trybunał Obrachunkowy lub Europejski Trybunał Sprawiedliwości mogłyby pomóc w wyjaśnieniu mandatu Rady Europejskiej.

Sfinansowane przez Fundację Mercator