Dzielnica przemysłowa Zorrotzaurre leży na półwyspie na rzece Nervión oddzielonym od stałego lądu kanałem Deusto. Kiedy kanał zostanie przekopany do końca, Zorrotzaure stanie się wyspą. Jaki jednak ma to związek z adaptacją do zmian klimatu?

Zorrotzaurre brzmi jak nazwa dinozaura – coś w tym jest, ponieważ ta dzielnica hiszpańskiego miasta Bilbao to obecnie zapuszczony poligon przemysłowy.

Plan rewitalizacji Zorrotzaurre zakłada przekształcenie opuszczonych terenów poprzemysłowych w tętniącą życiem nowoczesną dzielnicę pełną budynków mieszkalnych, sklepów, punktów usługowych, ośrodków edukacji, biur i terenów zielonych. W związku z postępującymi zmianami klimatycznymi w Kraju Basków przewiduje się coraz więcej gwałtownych opadów, przez co kolejne części miasta będą narażone na podtopienia. Równocześnie w Bilbao rośnie zapotrzebowanie na mieszkania. Projekt rewitalizacyjny "Zorrotzaure Master Plan" to kompleksowe przedsięwzięcie łączące w sobie rozwój infrastruktury mieszkaniowej oraz ochronę przeciwpowodziową. Jego główną autorką jest niedawno zmarła Zaha Hadid, uznana brytyjska architekt irackiego pochodzenia.

Wyzwania

Bilbao leży w dolinie rzeki Nervión (bask. Nerbioi), której poziom wody jest uzależniony od pływów morskich. Podtopienia to obecnie jedno z najczęstszych zagrożeń w dolinie – powodują je przede wszystkim coraz gwałtowniejsze spływy powierzchniowe po silnych opadach deszczu. Ich nasilenie jest związane m.in. z nieprawidłowym zarządzaniem terenami leśnymi, intensywnym wypasem bydła, ale także z rozprzestrzenianiem się miasta.

Coraz częstsze powodzie niosą za sobą koszty szacowane na 5,5 mln EUR dla zdarzeń o wysokim prawdopodobieństwie wystąpienia (raz na 10 lat), 241 mln EUR dla zdarzeń o średnim prawdopodobieństwie wystąpienia (raz na 100 lat) oraz 444 mln EUR dla zdarzeń o niskim prawdopodobieństwie wystąpienia (raz na 500 lat).

Regionalne modele klimatyczne sugerują, że prawdopodobieństwo gwałtownych intensywnych opadów w regionie wzrośnie o 10%, za czym idzie także znaczny wzrost zagrożenia powodzią. Do roku 2050 maksymalny poziom wody w rzece Nervión wzrośnie o 22%, co oznacza, że obszar zagrożony podtopieniami zwiększy się o 3%. Może się wydawać, że to niewiele, jest to jednak realne zagrożenie dla znajdujących się na tych terenach zabudowań, zakładów przemysłowych i pól uprawnych.  Ponadto, podnoszący się poziom morza i coraz wyższe przypływy zwiększają ryzyko powodzi wzdłuż koryta rzeki. Jeśli uwzględni się skutki zmiany klimatu, koszty związane z podwyższonym ryzykiem powodzi na obszarze metropolii Bilbao mogą wzrosnąć o niemal 60% (56,4%).

W związku z rozwojem miasta, w Bilbao rośnie zapotrzebowanie na zasoby mieszkaniowe i towarzyszącą im infrastrukturę. Jako, że miasto leży w dolinie, nie ma możliwości rozprzestrzenienia się na zewnątrz i musi szukać rozwiązań w ramach obecne. Opuszczone tereny przemysłowe na Zorrotzaurre są w tej sytuacji szansą dla nowych inwestycji. Plan rewitalizacji półwyspu zakłada budowę 5,5 tys. mieszkań i ponad 200 tys. m² powierzchni biurowo- usługowej (25% powierzchni dzielnicy).

Rozwiązania

Celem projektu jest przekształcenie Zorrotzaurre z obszaru postprzemysłowego w nowoczesną dzielnicę mieszkaniową. Wymaga to przede wszystkim odpowiedniej ochrony przed podtopieniami.  Zgodnie z założeniami, istniejące zabudowania zostaną zabezpieczone przed zdarzeniami o średnim ryzyku wystąpienia, a nowe powinny przetrwać nawet największe powodzie (o niskim ryzyku wystąpienia).

Zabezpieczenia przeciwpowodziowe obejmują 5 kluczowych działań:

1. Przekopanie kanału Deusto i przekształcenie półwyspu w wyspę. Otwarcie kanału spowoduje obniżenie poziomu wody (nawet o o 0,5 – 1 m), przez co zmniejszy się ryzyko powodzi. Z badań wynika, że zabieg ten zabezpieczy przed podtopieniami nie tylko Zorrotzaurre, ale także inne dzielnice miasta, w tym zabytkową Starówkę. Oznacza to znaczne oszczędności kosztów związanych ze zniszczeniami na skutek powodzi.
2. Podniesienie poziomu gruntu dla nowych zabudowań. W początkowej fazie realizacji projektu poziom gruntu we wschodniej i zachodniej części wyspy zostanie podniesiony o 1,5 m. Nowo wznoszone budynki będą położone wyżej i dzięki temu będą mniej podatne na skutki najbardziej gwałtownych powodzi.
3. Budowa wału przeciwpowodziowego. Aby ochronić istniejące 47 budynków (mieszczących 352 mieszkania), zlokalizowanych głównie w pobliżu rzeki, planuje się budowę metrowej wysokości umocnienia przeciwpowodziowego. Wał powinien zabezpieczyć budynki przed powodziami o średnim ryzyku wystąpienia.
4. Budowa ogólnodostępnych terenów zielonych. 7,5 kilometrowe nabrzeże zostanie niemal w całości (95%) przekształcone w szeroką na 20 m przestrzeń publiczną dla pieszych i rowerzystów. Część tego obszaru będzie mogła pełnić funkcję terenu zalewowego. Parki położone na przeciwległych krańcach wyspy połączone będą pasażami wzdłuż obydwu brzegów. W centrum wyspy zaprojektowano park o pow. 40 tys. m². Sieć terenów zielonych uzupełniają skwery o łącznej powierzchni 5 tys. m². Równocześnie zaplanowano także rewitalizację i rozbudowę sąsiadującego z półwyspem parku Botica Vieja.
5. Instalacja zbiorników burzowych. Nadmiar wody będzie gromadzony w trzech zbiornikach retencyjnych zlokalizowanych w dzielnicach po drugiej stronie kanału – jeden o poj. 620 m³ w San Ignacio i dwa w Ribera de Deusto (2100 m³ każdy).

Wizualizacja Zorrotzaurre po rewitalizacji. Fot. Comisión Gestora de Zorrotzaurre.

Zrównoważone miasto

Mając na uwadze ideę zrównoważonego miasta, architekci zaprojektowali dzielnicę o zwartej zabudowie, łączącą w sobie infrastrukturę mieszkaniową (74%) i biurowo-usługową (26%). Ok. 500 osób obecnie zamieszkujących półwysep nie zostanie wysiedlonych, a wręcz przeciwnie, ich mieszkania zostaną wyremontowane w ramach inwestycji.

Wyspa będzie miała powierzchnię 61 ha,  z czego 2/3 będzie ogólnodostępne. Znajdą się tam np. tereny zielone, ale także ośrodki edukacyjne, sportowe czy kulturalne. Nowa dzielnica, dobrze skomunikowana z resztą miasta, będzie oferować mieszkania w przystępnych cenach oraz przestrzeń dla przemysłu przyjaznego środowisku. Ta starannie zaplanowana mieszanka ma na celu nie tylko ograniczenie ilości codziennych podróży wykonywanych przez mieszkańców, ale także stymulowanie lokalnego rozwoju kulturalno-artystycznego.

Ideę zrównoważonego miasta widać również  w podejściu architektów do kwestii transportu. Ruch samochodowy jest przewidziany jedynie w centralnej części dzielnicy, podczas gdy uliczki osiedlowe będę otwarte wyłącznie dla ruchu pieszego. Mieszkańcy będą mogli korzystać z transportu publicznego (tramwaj) oraz ścieżki rowerowej wzdłuż głównej alei.

Inwestorzy

W celu realizacji projektu zawarto partnerstwo publiczno-prywatne, w skład którego wchodzą samorząd terytorialny Kraju Basków, urząd miasta Bilbao, władze portowe oraz spółki prywatne: Sociedad Promotora Inmobiliaria Margen Derecha S.A. i Vicinay Cadenas S.A. Koszty rewitalizacji zostaną pokryte przez właścicieli gruntów odpowiednio do posiadanych udziałów (51% publiczne, 49% prywatne).

Mieszkańcy dzielnicy nie ponoszą żadnych kosztów, biorą jednak aktywny udział w konsultacjach dotyczących opracowania planu zagospodarowania półwyspu. Jednym z efektów tych dyskusji był program opracowany przez miejską spółkę SURBISA zakładający wsparcie obecnych mieszkańców i właścicieli w renowacji budynków ze specjalnym naciskiem na poprawę efektywności energetyczną i przystosowanie infrastruktury do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.

Plan rewitalizacji był również dwukrotnie poddany konsultacjom społecznym. Mieszkańcy Bilbao zgłosili łącznie prawie 50 uwag, z czego część uwzględniono w ostatecznej wersji dokumentu. Mieszkańcy domagali się m.in. zachowania zabytkowego budynku przemysłowego, który ostatecznie zdecydowano przekształcić w ośrodek kultury.

Koszty

Koszty przekopania kanału Duesto i przekształcenia półwyspu w wyspę szacuje się na 20,9 mln EUR. Inwestycję tę wzięło na siebie miasto, które umówiło się z baskijskim samorządem, że ten w zamian sfinansuje budowę jednego z nowych mostów. Miasto zapłaci również za wał przeciwpowodziowy (ok. 5,1 mln EUR w tym rewitalizacja nabrzeża) oraz zbiorniki burzowe (4,74 mln EUR). Koszty podniesienia poziomu gruntu oraz stworzenia terenów zielonych leżą po stronie członków partnerstwa publiczno-prywatnego.

Harmonogram

Plan rewitalizacji Zorrotzaurre powstał w roku 2004, chociaż samą ideę uwzględniono już w planie zagospodarowania przestrzennego miasta z roku 1995. Po aktualizacji w 2007 r., „Zorrotzaurre Master Plan” został ostatecznie zaakceptowany przez urząd miasta w roku 2012.

Cele adaptacyjne zawarte w planie odnoszą się do regionalnych i krajowych strategii adaptacji do zmian klimatu. W 2007 r. Hiszpania przyjęła krajową strategię dotyczącą zmian klimatu i czystej energii, w której zawarto plany do roku 2020. Kraj Basków w 2005 r. przyjął strategię dotyczącą zmian klimatu do roku 2050. Obie strategie stanowią silny bodziec do realizacji działań z zakresu zapobiegania i adaptacji do skutków zmian klimatu na poziomie lokalnym.

Prace nad przekopaniem kanału Deusto planuje się  zakończyć jeszcze w 2017 r. – i wtedy Zorrotzaurre stanie się wyspą. Rewitalizacja wyspy powinna rozpocząć się w tym samym roku i potrwa około 30 lat.

Źródło: www.adaptcity.pl