Inicjatywy lokalne


„Zielony” budżet obywatelski Katowic, Łodzi i Poznania

2017-08-28
galeria
Coraz więcej polskich miast decyduje się na uruchomienie procedury budżetu obywatelskiego, która pozwala na uspołecznienie polityki budżetowej jednostki terytorialnej.  Dominującymi obszarami są: zielona infrastruktura oraz ochrona powietrza i atmosfery.

Budżet Obywatelki (BO) jest zarówno procesem, jak i narzędziem wydatkowania środków publicznych zgodnie z oczekiwaniami i postulatami mieszkańców. Formuła BO pozwala na rzeczywiste zaangażowanie się mieszkańców w sprawy lokalne, koncentruje aktywność mieszkańców wokół kluczowych kwestii osiedli, dzielnic, czy miasta oraz daje wymierne i zauważalne, w krótkim okresie czasu efekty.

Inicjatywy i projekty mieszkańców zgłaszane w ramach BO są odzwierciedleniem potrzeb mieszkańców, ale i ich kreatywności, stanowią szeroką paletę udogodnień miejskich, kluczowych, poprawiających jakość i komfort życia w mieście. Pomysłowość i inwencja twórcza mieszkańców miast nie zna granic, a zgłaszane projekty do BO dotyczą zróżnicowanych zagadnień: od małych projektów osiedlowych po wielowymiaroweo szerokim zasięgu projekty ogólnomiejskie.

Kompleksową inwentaryzację BO przeprowadzono dla Katowicach, Łodzi i Poznaniu, gdzie analizie porównawczej poddano projekty budżetu obywatelskiego zgłoszone w 2015 r, a realizowane w 2016 r. (1).

Dla Poznania i Łodzi były to odpowiednio czwarta i trzecia edycja, dla Katowic – druga. Wskazane miasta przeznaczyły na ten cel różne pule środków. Najwyższą kwotę - 40 mln zł wyasygnowano w Łodzi. W Katowicach przeznaczono 20 mln, a w Poznaniu 10 mln zł. W efekcie Katowice osiągnęły najkorzystniejszy wskaźnik kwoty budżetu przypadającej na 1 mieszkańca, który wyniósł 69 zł. Jednak obserwujemy tutaj najmniejsze zaangażowanie mieszkańców w wybór projektów (6,8%). W Łodzi i Poznaniu wskaźnik ten kształtował się na poziomie 56 zł i 18 zł, a zaangażowanie mieszkańców odpowiednio na poziomieok. 20% i 15,8%.

Badania pozwoliły zidentyfikować znaczną grupą projektów koncentrujących się na zagadnieniach środowiskowych. Wśród nich wyróżniono 8 grup tematycznych tj.: zielona infrastruktura, błękitna infrastruktura, ochrona przyrody, ochrona powietrza i atmosfery, edukacja ekologiczna, opieka nad zwierzętami domowymi, gospodarowanie odpadami, ochrona przed hałasem. Wspólnym mianownikiem analizowanych zadań jest bezpośredni wpływ na poprawę jakości środowiska w mieście.

Liczba zgłoszonych „zielonych” projektów do liczby projektów ogółem:

                                                                 Źródło: opracowanie własne

Dominującymi obszarami interwencji, zarówno pod względem liczby zgłaszanych i liczby dofinansowywanych projektów, jak i ich wartości są: zielona infrastruktura oraz ochrona powietrza i atmosfery.

W przypadku wszystkich miast około połowa zgłoszonych projektów dotyczyła zielonej infrastruktury. Odpowiednio w Łodzi 46 projektów na 88 zgłoszonych, w Poznaniu 18 na 45, a w Katowicach 19 na 40. W Poznaniu i Łodzi stanowiły one również połowę projektów przyjętych do realizacji, w Katowicach było to blisko 1/3 realizowanych projektów.

Ogółem na zadania z zakresu zielonej infrastruktury, w liczbie 25, przeznaczono w analizowanych miastach ponad 18 mln zł, z czego niemal 15 mln w Łodzi oraz 1,8 mln w Poznaniu i 1,5 mln w Katowicach.

Wśród projektów z obszaru ochrona powietrza i atmosfery, większość zgłaszanych jak i realizowanych projektów dotyczyła rozwoju transportu rowerowego tj. budowy ścieżek rowerowych i stacji roweru publicznego.

Obszarem, który nie wyróżniał się tak dużą liczbą projektów, jakkolwiek jego finansowanie również było wysokie, była także błękitna infrastruktura. Projekty w ramach pozostałych grup tj. edukacja ekologiczna, ochrona przed hałasem pojawiały się w badanych miastach incydentalnie.

Zrealizowane badania wskazują, iż ochrona środowiska jest jednym z głównych obszarów budżetów obywatelskich, a główne działania koncentrują się na kwestiach zielonej infrastruktury oraz transportu rowerowego.

W wyniku głosowania mieszkańców każde z miast przeznaczyło znaczny odsetek środków dedykowanych budżetom obywatelskim na zadania związane z jakością środowiska i jego poprawą. W przypadku Łodzi wartość ta wynosiła 19,74 mln zł (49,4%), w Katowicach 5,23 mln zł (26,1%) a w Poznaniu 4,95 mln zł (49,5%), przy czym zdecydowana część przeznaczona była na infrastrukturę zieloną.

(1) Prezentowane wyniki badań są efektem współpracy w ramach kompleksowego projektu na temat budżetów obywatelskich polskich miast, w powyższym tekście prezentowany jest fragment realizowanych badań. Szerzej na temat wyników badań m.in. w Participatory budgeting as a tool of environmental improvements in Polish cities, Bernaciak A., Rzeńca A., Sobol A.

Autorzy:

Agnieszka Rzeńca (dr) pracuje w Katedrze Gospodarki Regionalnej i Środowiska na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego. W swojej pracy naukowej łączy tematykę ekonomiczną z ochroną środowiska, szczególnie w kontekście rozwoju trwałego i zrównoważonego. Zainteresowania naukowe to: innowacje w ochronie środowiska (ekoinnowacje),, formy współpracy w ochronie środowiska (w tym klastry ekologiczne), polityka rozwoju jednostek terytorialnych w świetle wyzwań ochrony środowiska. Współautorka wielu opracowań strategicznych dla samorządów lokalnych i regionalnych z zakresu planowania zintegrowanego, rewitalizacji i ochrony środowiska.

Agnieszka Sobol (dr) adiunkt w Katedrze Gospodarki Przestrzennej i Środowiskowej Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. Zdobywczyni nagrody w konkursie wydawnictwa Wolters Kluwer oraz redakcji „Samorządu Terytorialnego” na najlepsze prace doktorskie z zakresu samorządu terytorialnego w 2010 roku. Zainteresowania naukowe autorki koncentrują się wokół zagadnień zrównoważonego rozwoju miast. Posiada kilkunastoletnie doświadczenie w pracy dydaktycznej i naukowej oraz we współpracy z samorządem terytorialnym. Opiekun koła naukowego Pro Futuro. Zaangażowana w podnoszenie świadomości obywatelskiej i ekologicznej.

Arnold Bernaciak (dr hab., Prof. WSB) jest pracownikiem Instytutu Zarządzania Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu. Jego główne zainteresowania naukowe to rozwój trwały i zrównoważony, ekonomia środowiska i zasobów naturalnych oraz zarządzanie środowiskowe. W szczególności interesują go zagadnienia programowania ochrony środowiska w gminach, zarządzania zasobami przyrodniczymi w mieście, gospodarki niskoemisyjnej i gospodarowania odpadami. W tym zakresie współpracuje z wieloma samorządami lokalnymi i regionalnymi. Jest autorem licznych publikacji naukowych oraz dokumentów strategicznych z zakresu ochrony środowiska.