Agnieszka Tomaszewska-Kula z Instytutu na rzecz Ekorozwoju rozmawia z Dyrektorem Caritas Archidiecezji Gdańskiej, księdzem Januszem Steciem

Agnieszka Tomaszewska-Kula: Czy spotkali się Państwo w swojej pracy z osobami, które można by określić ubogimi energetycznie bądź zagrożonych takim problemem? W Polsce nie ma jeszcze prawnej definicji ubóstwa energetycznego, ale zjawisko to można określić w skrócie jako sytuację, w której gospodarstwo domowe o niskich dochodach ma problemy z regulowaniem bieżących rachunków za prąd i z ogrzewaniem pomieszczeń – często o złej kondycji technicznej, skutkiem czego domownicy przebywają w niedogrzanych, zawilgoconych pomieszczeniach. Prowadzi to do większej zapadalności na choroby układu oddechowego, depresji i innych chorób o długotrwałych konsekwencjach, które przekładają się u dzieci np. na złą koncentrację na zajęciach szkolnych i kiepskie wyniki w nauce, a u dorosłych prowadzić może nawet z czasem do wykluczenia z rynku pracy.

Ks. Janusz Steć: Rzeczywiście w Polsce takie określenie jeszcze nie funkcjonuje, natomiast osób z wymienionymi problemami jest bardzo dużo. Warto podkreślić, iż funkcjonuje już wiele wypracowanych modeli i mechanizmów pomocy, tak by zatrzymać proces zadłużenia się rodzin z powodu „nie płaconych rachunków”. Jednocześnie trudno o badania, dot. konsekwencji dla zdrowia jakie mają takie warunki życia. Natomiast w naszych świetlicach, dla dzieci i młodzieży, prowadzonych zarówno w miastach jak i na wsiach naocznie widzimy, niejednokrotnie dramatyczne konsekwencje takiego stanu rzeczy.

Czym się one objawiają?

Tymi najbardziej widocznymi również najłatwiej mierzalnymi konsekwencjami są niedożywienie dzieci i młodzież oraz brak fizycznych (tj. lokalowych) warunków do nauki. Dzieci często nie mają w domu miejsca gdzie mogłyby odrobić lekcje. Jednocześnie tym konsekwencjom jest najłatwiej „zaradzić”. Stosunkowo łatwo jest dać talerz zupy. Dużo trudniej jest dostrzec i zmierzyć zmiany mentalne jakie zachodzą w rodzinach. Rodziny te są bezrobotne już w kolejnym pokoleniu, funkcjonują w systemie wyuczonej bezradności, mają silną postawę roszczeniową wobec wielu osób i instytucji tj. „ja jestem biedny mi pomoc się należy”. By realnie nieść pomoc trzeba pochylić się nad tymi dwoma obszarami. W tym obszarze wprowadzenie zmian jest bardzo trudne. Gdyż dotyczy zmiany postawy.

Z naszych obserwacji i danych wynika, że osoby ubogie energetyczne to w dużej mierze osoby zamieszkujące obszary wiejskie, mieszkania w budynkach komunalnych, a wśród nich gros stanowią osoby starsze, samotnie wychowujące dzieci, rodziny wielodzietne i osoby niepełnosprawne. Czy takie właśnie osoby były lub są beneficjentami Państwa pomocy? Jakiego typu pomoc Państwo im oferują?

Tak, to są osoby którym pomagamy najczęściej. Jest to pomoc bardzo różna od tej podstawowej jakim jest przekazanie żywności po możliwość opieki całodobowej i opieki medycznej. Wszystko zależy od indywidualnej sytuacji osoby.

W takich krajach jak Wielka Brytania oprócz pomocy dla ubogich, w tym osób wykluczonych na tle energetycznym, w postaci zasiłków czy pomocy rzeczowej w postaci artykułów spożywczych, prowadzone są też takie działania jak przekazywanie w okresie zimowym ubogim paczek z ciepłą odzieżą, w tym czapek, szalików i rękawiczek oraz koców. Pomaga się też w wymianie sprzętów gospodarstwa domowego i oświetlenia na energooszczędne, w poprawie szczelności pomieszczeń w postaci np. termomodernizacji budynku, uszczelnieniu dachu, wymianie okien i drzwi. Czy działania takiego typu prowadzi także Caritas Archidiecezji Gdańskiej?

W tym roku we współpracy z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku zrealizowaliśmy pilotażowy projekt „Rodzina +. Zrównoważone korzystanie z zasobów naturalnych”. Projekt miał na celu promowanie i popularyzowanie wiedzy na temat racjonalnego i oszczędnego gospodarowania wodą i energią elektryczną wśród rodzin wielodzietnych. To właśnie rodziny wielodzietne, jako liczne gospodarstwa domowe, zużywają najwięcej wody i prądu dlatego też do tej grupy skierowany był program. Programem objęte zostały rodziny wielodzietne z co najmniej pięciorgiem dzieci z terenu województwa pomorskiego. Kluczowym punktem programu była organizacja konkursu plastycznego pn. „Razem oszczędzamy wodę i energię”.

Celem konkursu było wyłonienie 80 najciekawszych prac plastycznych wykonanych przez rodziny. Prace promowały idee dbania o środowisko naturalne i racjonalne używanie wody. Nagrodami dla 80 zwycięzców były nowe pralki o wysokiej klasie oszczędności wody i energii, minimalizujące koszty eksploatacji, posiadające: wielkości wsadu 8 kg, klasę efektywności: A+++ oraz silnik typu inwerter. Dzięki zaangażowaniu ponad 200 rodzin w przygotowanie prac, udało się nam zachęcić ich do zebrania informacji i nabywania wiedzy o tym, jak i dlaczego winniśmy dbać o środowisko. Realizacji programu towarzyszyła również kampania informacyjno- edukacyjna, która pozwoliła rozszerzyć zasięg oddziaływania programu. Otrzymaliśmy również list gratulacyjny od Ministra Środowiska Macieja H. Grabowskiego.

Cały wywiad z ks. Januszem Steciem przeczytać można TUTAJ