Podczas konferencji „Rozwój energetyki geotermalnej w Polsce” deklarację w celu podjęcia działań umożliwiających rozwój energii geotermalnej w Polsce podpisali przewodniczący Podkomisji Stałej ds. Energetyki Komisji Gospodarki Sejmu RP – Andrzej Czerwiński, wiceminister środowiska i Główny Geolog Kraju dr Henryk Jacek Jezierski, wiceminister gospodarki – Joanna Strzelec-Łobodzińska oraz Beata Kępińska – prezes Polskiego Stowarzyszenia Geotermicznego.

Energia geotermalna to ciepło skał i wód wnętrza Ziemi, powstające m.in. w wyniku rozpadu promieniotwórczego pierwiastków oraz pochodzące z jądra planety. Przy racjonalnym gospodarowaniu wody geotermalne stanowią odnawialne źródło energii, ponadto w trakcie ich użytkowania nie powstają szkodliwe dla środowiska gazy cieplarniane. „Energia geotermalna jest czysta ekologicznie, dostępna cały czas, niezależnie od pory roku, dnia czy też warunków atmosferycznych” – tłumaczy na spotkaniu prezes Beata Kępińska.

Powszechnie energia ta wykorzystywana jest na Islandii, gdzie z tego źródła pochodzi ponad 90% całkowitego wytwarzanego ciepła. Jest to możliwe dzięki wyjątkowej budowie geologicznej wyspy. Warunki do eksploatacji wód termalnych, choć nie na taką samą skalę, posiada wiele państw na całym świecie, z których ponad 70 korzysta z nich w różnym zakresie. Należy do nich także Polska. W naszym kraju „sprzyjają temu obecne i projektowane zmiany w prawie geologicznym i górniczym. Istotnym elementem wspierającym wykorzystanie geotermii jest możliwość uzyskania dofinansowania tej działalności z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej” – mówi dr Henryk Jacek Jezierski. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 lutego 2006 roku zaklasyfikowało wody termalne do kopalin podstawowych.

W Polsce mamy niewiele samoczynnych wypływów ciepłych wód – źródeł (Cieplice i Lądek Zdrój w Sudetach). Wody geotermalne wydobywa się zazwyczaj po wykonaniu odwiertów na głębokość zalegania poziomów wodonośnych. Wody, których temperatura mierzona na wypływie wynosi co najmniej 20°C, zalicza się do wód termalnych. Można je wykorzystać wprost doprowadzając rurami do punktu odbioru lub, co stosuje się znacznie częściej, jako ciepło przez wymienniki ciepła.

Prowadzone od ponad 20 lat badania nad warunkami geotermalnymi Polski wykazały, że kraj posiada w wielu rejonach perspektywy do wykorzystania energii geotermalnej. Najlepsze warunki występują w obrębie niecki podhalańskiej i w rozległym obszarze Niżu Polski, a ponadto w niektórych rejonach Sudetów, Karpat zewnętrznych i zapadliska przedkarpackiego. Wysoką wartość użytkową posiadają m.in. wody zachodniej części Karpat (Ustroń, Jaworze), jednak skomplikowana budowa geologiczna obszaru ogranicza ich wydobycie.

Pierwszy w Polsce doświadczalny zakład geotermalny otwarto w 1993 roku w Bańskiej-Białym Dunajcu (na Podhalu). Poza Podhalem na terenie kraju działają cztery takie ciepłownicze zakłady geotermalne: Pyrzyce, Stargard Szczeciński, Mszczonów i Uniejów.
 

Nie wszędzie jednak eksploatacja wód termalnych jest opłacalna, zależy ona od kilku czynników: wydajności otworu, temperatury, mineralizacji, oraz głębokości zalegania wód. Dobremu rozpoznaniu złóż służą m.in. atlasy zasobów i wód energii geotermalnej, opracowane na zamówienie Ministerstwa Środowiska ze środków NFOŚiGW lub niekiedy funduszy wojewódzkich. Takie opracowania wykonano już dla Niżu Polskiego, Małopolski i Górnego Śląska, przygotowywane są dla Sudetów, Karpat zachodnich oraz zapadliska przedkarpackiego, są one cennym źródłem informacji dla potencjalnych inwestorów.

Jednym z celów konferencji „Rozwój energetyki geotermalnej w Polsce” było przedstawienie „Koncepcji rozwoju ciepłowni geotermalnych w polskich miastach”. Na konferencję zostali zaproszeni przedstawiciele miast, do których była skierowana ta propozycja.

Ministerstwo Gospodarki i Ministerstwo Środowiska wspiera rozwój OZE, gdyż ich wykorzystanie wzmacnia stabilność gospodarki kraju: uniezależnia od dostaw energii z innych państw, a tym samym zwiększa bezpieczeństwo energetyczne. Źródła odnawialne przyczyniają się do rozwoju przemysłu energetycznego poprzez rozwój nowoczesnych technologii. Technologie te kreują również nowe miejsca pracy, a ponadto można je eksportować. Wprowadzenie energii geotermalnej pozwoli na realizację idei rozwoju zrównoważonego, uwzględniającego wymogi ochrony środowiska.

Resort środowiska wspiera geotermię m.in. poprzez wprowadzanie zmian w aktach prawnych. Projekt ustawy „Prawo geologiczne i górnicze” przewiduje ułatwienia w pozyskiwaniu koncesji na eksploatację wód termalnych (będą jej udzielać urzędy marszałkowskie, a nie, jak do tej pory, Ministerstwo Środowiska), zniesiony zostanie natomiast wymóg uzyskiwania koncesji na poszukiwanie wód termalnych. „Pozwolenie na prowadzenie takiej działalności nie będzie obciążone dodatkowymi kosztami, tak jak inne kopaliny w Polsce” – mówi wiceminister Jezierski.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 15 czerwca 2009 roku w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy publicznej na przedsięwzięcia związane z poszukiwaniem i rozpoznawaniem złóż wód termalnych przedsiębiorcy mogą ubiegać się o dofinansowanie na poszukiwania i rozpoznawanie złóż wód termalnych, w tym na służące rozpoznaniu odwierty. W latach 1995-2008 ze środków NFOŚIGW na 10 inwestycji geotermalnych przeznaczono ok. 35,8 mln zł. Wsparcie można uzyskać również w ramach unijnego programu „Infrastruktura i Środowisko”, prowadzonego przez Ministerstwo Gospodarki.

Współpraca wszystkich podmiotów zaangażowanych w rozwój geotermii w Polsce jest bardzo istotna, ponieważ pozwoli m.in. na określenie możliwości pozyskania energii z tego źródła. „Liczymy na współpracę, której efektem będzie m.in. wprowadzenie kolejnych dobrych narzędzi prawnych, administracyjnych i ekonomicznych, które stworzą spójny i stabilny system sprzyjający rozwojowi geotermii w wieloletniej perspektywie” – podsumowuje prezes Kępińska.

Polskie Stowarzyszenie Geotermiczne to organizacja pozarządowa skupiająca naukowców i praktyków zawodowo zajmujących się wykorzystaniem energii geotermalnej, często od lat 80-tych, czyli od początku koncepcji rozwoju geotermii w Polsce. Do członków Stowarzyszenia należą pracownicy wyższych uczelni, instytucji naukowych, firm usługowych, geotermalnych zakładów ciepłowniczych, samorządów. Do głównych zadań PSG należy przekazywanie społeczeństwu rzetelnej wiedzy na temat geotermii i możliwościach jej wykorzystania w Polsce. Aby skutecznie promować energetykę geotermalną, Stowarzyszenie współpracuje z różnymi podmiotami zainteresowanymi rozwojem tego źródła energii: instytucjami naukowo-badawczymi, organami władz różnego szczebla, czy środkami masowego przekazu.

„Polityka energetyczna Polski do 2030 roku” zakłada wzrost udziału OZE w bilansie energetycznym kraju do 15% w 2020 roku, w roku bieżącym musimy wdrożyć unijna dyrektywę o energii odnawialnej”. "Ten obowiązek skłonił nas do weryfikacji systemu wsparcia stosowanego dla energii odnawialnej – przypomina wiceminister gospodarki Joanna Strzelec-Łobodzińska. Będzie on zależny od rodzaju OZE, gdyż obecny system promuje jedynie energię wiatrową.

Geotermia w Polsce może być wykorzystana nie tylko w ciepłownictwie, ale również w balneoterapii, rekreacji i turystyce w basenach geotermalnych. Wiele polskich uzdrowisk korzysta z jej zalet zdrowotnych (Cieplice, Lądek Zdrój, Duszniki Zdrój, Iwonicz Zdrój, Ciechocinek, Konstancin). Wody termalne mogą posłużyć uzdrowiskom również do celów grzewczych i przemysłowych. W ostatnich kilku latach wybudowano kilka nowych geotermalnych ośrodków rekreacyjnych (Marusza, Uniejów, Mszczonów, Zakopane, Szaflary, Bukowina Tatrzańska).

Olga Bakanowska, ChrońmyKlimat.pl

na podstawie: mos.gov.pl, naukawpolsce.pap.pl, www.pgi.gov.pl, ekozone.com, materiały z konferencji „Rozwój energetyki geotermalnej w Polsce”, materiały udostępnione przez Beatę Kępińską – prezes Polskiego Stowarzyszenia Geotermicznego, fot. sxc.hu