W dniu 18 marca br. odbyła się debata on-line poświęcona gospodarce o obiegu zamkniętym. W debacie udział wzięli:  Ewa Chodkiewicz  ekspertka ds. zrównoważonego rozwoju z WWF Polska, B artek Derski  z WysokiegoNapięcia jako prowadzący,  dr Marek Goleń  ze Szkoły Głównej Handlowej,   dr Andrzej Kassenberg  - Instytut na rzecz Ekorozwoju jaki ekspert wiodący, Julia Patorska   z Deloitte. Debata została przygotowana przez Fundację Instytut na rzecz Ekorozwoju przy współpracy Ambasady Brytyjskiej w Warszawie oraz projektu Make Europe Sustainable for All. Poniżej omówienie debaty.

Debata została przygotowana przez Fundację Instytut na rzecz Ekorozwoju przy współpracy Ambasady Brytyjskiej w Warszawie oraz projektu Make Europe Sustainable for All. Poniżej omówienie debaty.

W okresie 1900 – 2015 nastąpił wzrost zużycia zasobów o 12 razy kiedy liczba ludności o 4,4 razy. Ślad ekologiczny obrazujący oddziaływania człowiek na środowisko przekracza znacznym stopniu zdolność przyrody do odtwarzania. Żyjemy na koszt przyszłych pokoleń ale obecne negatywne oddziaływanie człowiek i jego gospodarki niekorzystnie dotyka także obecnej generacji. Przyczynami tego stanu rzeczy są:

• Gwałtowny wzrost liczby ludności w tym klasy średniej.
• Budowanie społeczeństwa konsumpcyjnego.
• Kreowanie gospodarki linearnej (pobierz – przetwórz - zużyj – wyrzuć).
• Ograniczoność mechanizmu rynkowego.

Warto zauważyć, że w okresie ostatnich 50 lat zmniejszyła się skala ubóstwa na świecie choć nadal jest ono znaczna. Nastąpił znaczny wzrost liczby ludności miejskiej, stanowiąc obecnie 60%. Poprawiła się długość życia, zmniejszyła się śmiertelność niemowląt. Jednocześnie efektywność wykorzystania zasobów znacząco poprawiła się ale następuje mechanizm szybkiej wymiany produktów i sprzętów (nawet ich specjalnego postarzania). Jednak ten postęp nie nadąża za coraz większą konsumpcja odpadów.  W niewielkiej skali następuje rozłączność pomiędzy wzrostem PKB a zużyciem zasobów. Światem rządzą korporacje, które mają decydujący głos o pozyskiwaniu zasobów i kierują się racją finansową, a nie ekonomiczną czy społeczną. Rola rządów jest ograniczona. Jednocześnie wprowadzano są przez rządy dotacje antyekologiczne niezgodne z modelem prośrodowiskowym.     

Aby przeciwdziałać tej niekorzystnej sytuacji zagrażającej podstawą egzystencji gatunku ludzkiego proponowana jest i powoli wdrażana gospodarka o obiegu zamkniętym (cyrkulacyjna), stanowiąc alternatywę do gospodarki linearnej. Opiera się na założeniu, że:

• Nie marnujemy zasobów – surowców ale lepiej je wykorzystujemy.
• Przewidujemy drugie życie produktów.
• Nie musimy posiadać wszystkiego, ale dzielić  się z innymi.

Rodzi się kluczowe pytanie jak wdrożyć koncepcję gospodarki o obiegu zamkniętym (GoZ) czy jest to tylko idea czy szansa na odwrócenie niekorzystnego trendu. Z jednej strony trudno wyobrazić sobie pełną gospodarkę o obiegu zamkniętym ale widać szanse na coraz szersze zamykanie obiegu zasobów tak aby z jednej strony ograniczać pozyskiwanie pierwotnych na rzecz wtórnych a z drugie strony ma zastępowanie zasobów nieodnawialnych odnawialnymi.  Dostrzega się wprowadzanie rozwiązań w transporcie, energetyce, powstawania wiosek ekologicznych a także ograniczenia użytkowania plastików, odpadów i tekstyliów. Coraz szerszy krąg zataczają działania na rzecz ograniczenia marnotrawstwa żywności co dotyczy poszczególnych krajów jak np. Francja czy W. Brytania i cała UE Jednak aby dokonać szerokiej zmiany niezbędnym staje się wprowadzenie rozwiązań gospodarki o obiegu zamkniętym na całym świecie i to zarówno w krajach bogatych jak i na kontynentach gdzie rośnie szybko średnia klasa jak Afryka, Azja czy Ameryka Pd.  Kluczowym jest jednak przyjęcie konkretnego i ilościowego celu jakim np. Brytyjska Ustawa z 2008 r. o zmianach klimatycznych. Zgodnie z nią, Wielka Brytania zobowiązała się do 2050 r. ograniczyć emisję CO₂ o minimum 80% w stosunku do poziomu jego produkcji w 1990 r.

Trzeba jednak mieć na uwadze, że innowacyjne rozwiązań chociaż znacznie bardziej korzystne niż dotychczasowe będą generować nowe problemy jak np. co robić ze zużytymi magazynami energii czy LEDami. Dlatego tak ważnym jest wprowadzenie eko-projektowania tak aby już na samym początku wyeliminować jakiejkolwiek odpadów.

Jednym z najważniejszych zagadnień w ramach GoZ jest gospodarka odpadami, a jest ich niestety coraz więcej. Pod tym względem Polska ma wiele do zrobienia. Posiadamy znaczące hałdy odpadów przemysłowych i składowiska odpadów komunalnych. Otrzymaliśmy ostrzeżenie ze strony Komisji Europejskiej co do nie dotrzymania określonych wskaźników w zakresie gospodarki odpadami. Coraz szerzej mówię się o możliwości rozwoju górnictwa składowiskowego gdzie występuje wile cenny surowców. Przykładowo na terenie Górnego Śląska składowanych jest ok. 0,5 mld ton odpadów przemysłowych. Obecnie ich wydobycie nie jest jeszcze opłacalne ale w przyszłości kiedy cena surowców pierwotnych wzrośnie to istniej prawdopodobieństwo uruchomienia takiej działalności. W ramach hierarchii postępowania z odpadami dominują składowanie i spalanie a nie przeciwdziałanie powstaniu czy też recykling albo odzysk. W Polsce b. słabo funkcjonuje rozszerzona odpowiedzialność producenta za powstałe opakowania i odpady. Mamy rynek dokumentów a nie odpadów. Jak sprawić aby segregacja był efektywna? Szkło, papier i plastic, zmieszane. Bałagan w składowaniu. Jak Kowalskiego przekonać do właściwej segregacji? Gospodarka odpadami musi się opłacać. Opłata w Polsce nie jest związana z ilością odpadów. Ważnym jest promowanie dobrowolnej segregacji albo wprowadzać obowiązek z drastycznymi karami. Potrzebna jest zachowanie czystości odpadów na wysokim poziomie. Dla wielu osób trudne jest segregowanie na pięć. Ludzie nie do końca nie rozumieją i są wkurzeni.

Obok gospodarki odpadami w ramach gospodarki o biegu zamkniętym ważnym jest współużytkowanie i współdzielenie, które może dotyczyć: samochodów, żywności, ubrań itp.  Tworzone sa platformy wymiany czy współużytkowania. Ponadto tworzone są punkty napraw gdzie osoby zwłaszcza na emeryturze mogą naprawić sprzęty (tzw. złote rączki).

Coraz częściej samorządy zachęcają do organizowania powiązań pomiędzy przemysłem, agendami samorządowymi i rolnictwem. Coraz więcej mówi się na temat obchodzenia od plastików w UE i poszczególne kraje wprowadzają ograniczenia jak np. W. Brytania co do jednorazówek. W Polsce to nie jest jeszcze temat ale odpowiednie regulacje UE w tym zakresie wymuszą właściwe działania. Niezbędne jest wprowadzanie zamienników albo wycofać się z jednorazówek.

W UE coraz szerzej rozwija się podstawy GoZ. W Polsce przygotowana została mapa drogowa w tej sprawie ale jak do tej pory nie została jeszcze uchwalona.    

Wydarzenie jest częścią projektu "Make Europe Sustainable for All"